Rozejście mięśnia prostego brzucha (RMPB) to nie tylko defekt kosmetyczny – to problem o głębszej i bardziej złożonej naturze, gdyż mięsień prosty brzucha łączy klatkę piersiową (połączenie z kończynami górnymi) z miednicą (połączenie z kończynami dolnymi)i ma jako taki wpływ na działanie obydwu tych struktur. Oddziaływanie to jest wzajemne, dlatego wszelkie zaburzenia mięśni w obrębie klatki piersiowej czy miednicy, spowodowane złą postawą, chodzeniem w źle dobranym obuwiu również, zbytnim obciążaniem mięśni czy ich rozciągnięciem, zwiększają prawdopodobieństwo powstania rozejścia mięśnia prostego brzucha. Bardzo często też ta dysfunkcja powiązana jest z innymi, jak nietrzymanie moczu i kału czy obniżenie narządów miednicy mniejszej. Warto nadmienić, że RMPB nie jest tożsame z przepukliną, która może, ale nie musi się pojawić.
Problem rozejścia mięśnia prostego brzucha najczęściej jawi nam się jako problem kobiet w ciąży i po ciąży, tymczasem pojawia się on również u mężczyzn z nadwagą (duża otyłość brzuszna) lub u szczupłych i wysportowanych osób. O tym jednak prawie się nie mówi. A przecież za ten problem odpowiada często również nadmiernie ciśnienie śródbrzusze wywołane nieprawidłową postawą ciała czy nadmiernym otłuszczeniem organów wewnętrznych.
Mięśnie brzucha to jedne z najważniejszych mięśni w naszym ciele. Stabilizują naszą postawę, wpływają na pracę narządów wewnętrznych. Ich prawidłowa siła zapobiega bólom pleców, poprawia wygląd i daje dobre samopoczucie. Dlatego tak ważne jest dbanie o nie. Co nie znaczy, że codziennie trzeba wykonywać tysiące brzuszków… O nie! Wprost przeciwnie. Należy uważać, by utrzymywać prawidłową postawę i wzmacniać tzw. mięśnie core, które mylnie utożsamiane są niekiedy z mięśniem prostym brzucha. Do mięśni tych należą: mięsień poprzeczny brzucha, przepona, mięsień wielodzielny (tzw. prostownik grzbietu) oraz mięśnie dna miednicy. Czasami jako pomocnicze wymienia się tu jeszcze mięśnie skore brzucha wewnętrzne i zewnętrzne. Ponieważ zarówno przepona jaki i mięśnie skośne, to mięśnie oddechowe w profilaktyce i w terapii rozejścia mięśnia prostego brzucha ważnym elementem jest też prawidłowe oddychanie.
Skąd się bierze RMPB? Przyczyn może być kilka:
- napięcia wywoływane przez pozycje ciała, sposób poruszania się i codzienne nawyki,
- związek między tym, w jaki sposób siedzimy, wstajemy, chodzimy, kładziemy się i oddychamy, a przemieszczaniem się narządów wewnętrznych podczas tych czynności,
- nieprawidłowe ćwiczenia mięśni brzucha,
Czym właściwie jest RMPB? To nienaturalny odstęp pomiędzy prawą a lewą stroną mięśnia prostego w stosunku do środka przedniej ściany brzucha. Powiększenie to jest nierównomierne i najczęściej, ale nie jedynie, występuje w okolicach pępka. Nie jest to rozerwanie mięśnia jako takiego, a rozejście kresy białej, która znajduje się pomiędzy prawą i lewą częścią mięśnia prostego – jest to ścięgniste pasmo biegnące od wyrostka mieczykowatego do spojenia łonowego, które łączy klatkę piersiową z miednicą, ale nie tylko z jej kośćmi, lecz również ze wszystkimi mięśniami brzucha i pełni dla nich rolę niejako „stelaża”, dostarczając silnego punktu zaczepienia. Kresa biała pracuje więc (rozciąga się i ściąga) podczas pracy całego tułowia i praktycznie podczas wykonywania każdego ruchu. Za jej nadmierne rozciągnięcie oraz rozejście mogą więc odpowiadać przeróżne czynniki generowane w całym tułowiu, nie tylko bezpośrednio w jamie brzusznej.
Na kresę białą oddziaływają różne siły: pchnięcia, szarpnięcia, które mogą pochodzić z zewnątrz ciała jak i z wewnątrz. Do takich sił należą m.in.:
- ruchy klatki piersiowej;
- ruchy miednicy;
- praca mięśni skośnych brzucha;
- praca mięśnia poprzecznego brzucha;
- praca mięśnia prostego brzucha;
- ciśnienie generowane wewnątrz jamy brzusznej (ciąża, otłuszczenie narządów wewnętrznych).
Wszystkie w/w ruchy powodują naprężenia kresy białej – jej deformacje. Pośrednio na naprężenia kresy białej ma również praca kończyn, które łączą się z nią poprzez klatkę piersiową i miednicę. Przy zbytnim napięciu w ramionach czy miednicy, przy usztywnieniu miednicy ruch kończyn generuje również napięcia w tułowiu, a więc i w kresie białej.
Elastyczność i wytrzymałość kresy białej jest osobniczo inna i różna u każdego człowieka, lecz można na nią wpływać i ją budować poprzez umiejętny ruch. Do rozejścia kresy białej dochodzi, gdy jest ona niewystarczająco elastyczna. A brak elastyczności związany jest najczęściej z brakiem ruchu w ogóle lub wykonywaniem ćwiczeń niewłaściwie (rzadko, za pomocą jedynie kilku monotonnych i tych samych ćwiczeń, które aktywizują kresę białą w zbyt małym zakresie). Na rozejście kresy białej może mieć również wpływ nadmiernych i zbyt obciążających ćwiczeń. Z tego powodu nawet osoby szczupłe i wysportowane mogą mieć problem z rozejściem kresy białej – zbyt napięte, przetrenowane np. mięśnie skośne brzucha wytwarzają bardzo duże napięcie spoczynkowe, które samo z siebie powoduje ciągłe odsuwanie się od siebie na boki włókien kresy białej.
Najczęściej rozejście się kresy białej pojawia się u kobiet w ciąży – w jej ostatniej fazie. I jest to proces naturalny. Jednak. Kiedy nacisk wewnętrznych struktur na kresę będzie zbyt duży względem jej wytrzymałości, dochodzi do jej rozejścia. Nawet jeśli nie dojdzie do fizycznego rozsunięcia się kresy, jest ona – podobnie jak cała ściana brzucha, rozciągnięta i rozluźniona. Potrzeba zazwyczaj przynajmniej kilku tygodni, by wróciła ona do swojej pierwotnej funkcji. Do tego czasu powinno się maksymalnie odciążać kręgosłup, miednicę i jamę brzuszną. Już samo noszenie dziecka jest znacznym obciążeniem. Bez świadomości przyjmowania poprawnej postawy, dobrej pozycji kręgosłupa oraz bezpiecznej aktywności, przywracającej siłę oraz funkcję mięśni brzucha i miednicy, fizjologiczny proces regeneracji kresy białej i pozostałych struktur jest znacznie utrudniony. Nadmiernie rozluźniona kresa biała lub jej rozejście może przyczyniać się również do odczuwania bólu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a także do dodatkowych obciążeń w obrębie miednicy, prowadzących np. do nietrzymania moczu. Fizjologiczna regeneracja kresy białej po porodzie może potrwać nawet 12 miesięcy i jest to najlepszy czas na działania terapeutyczne.
Zwiększone ryzyko rozstępu kresy białej po ciąży może wynikać z:
- wieku rodzącej (powyżej 35 r.ż),
- ciąży mnogiej,
- ułożenia dziecka w macicy,
- licznych ciąż,
- nieprawidłowego treningu,
- zbyt wczesnego powrotu do intensywnej aktywności fizycznej.
Podobnym stanem jak ciąża jest otyłość brzuszna. Tłuszcz trzewny, a więc ten zbierający się wewnątrz jamy brzusznej również może wywołać rozejście kresy białej, bo „rozpychające” się i przemieszczające się narządy naciskają od środka na kresę, która w pewnym momencie traci swoją siłę, przekroczy swój próg elastyczności i rozsuwa się, by uwolnić ciśnienie. Rosnące ciśnienie śródbrzusze może również powodować naciskanie na przeponę, która znajduje się powyżej i oddziela jamę brzuszną od klatki piersiowej, przez co upośledza się proces oddychania. Podobny efekt mogą wywoływać zbyt mocne mięśnie brzucha. Nienaturalnie płaski brzuch z silnie zarysowanymi mięśniami może bowiem powodować ściskanie się narządów wewnątrz jamy brzusznej i wytwarzać przez to większe ciśnienie, które może z kolei wpływać na poprawną pracę przewodu pokarmowego. Również zbyt obcisła bielizna wyszczuplająca może przyczyniać się do osłabienia kresy białej i wzrostu ciśnienia śródbrzusznego.
Myli się ten, kto myśli, że rozejście kresy białej dotyczy jedynie mężczyzn otyłych. Podobnie, jak w przypadku zbyt wysportowanych kobiet, ta dysfunkcja może się pojawiać również u przetrenowanych mężczyzn, jeśli ćwiczą w nieprawidłowy sposób, niewłaściwie podnoszą ciężary, mają ku temu predyspozycje genetyczne lub chorują na choroby przebiegające z wyniszczeniem i gromadzeniem się płynu w jamie brzusznej. Rozejście się kresy białej może być również następstwem przebytego leczenia operacyjnego powikłanego złym gojeniem się ran operacyjnym (dotyczy to zarówno kobiet jak i mężczyzn).
Kiedy deformuje się zatem kresa biała? Ciągle! Powielając przez dłuższy czas te same złe nawyki, przybierając złe pozycje w ciągu dnia, wykonując niewłaściwie ćwiczenia lub uprawiając sport jednostronny (jedna strona brzucha jest mocniejsza od drugiej), siedząc całe życie za biurkiem, nie pracując nad wadami postawy (przekrzywiona, zrotowana miednica czy skolioza też wpływa na nierównomierne rozłożenie napięć mięśniowych w obrębie korpusu), tyjąc (nie tylko podczas ciąży) cały czas, nieustannie doprowadzamy do niepotrzebnego obciążenia kresy białej.
Co więc robić, żeby przeciwdziałać rozejściu kresy białej, lub spowodować jej zmniejszenie się, jeśli już do rozejścia doszło? Ćwiczyć! Ruszać się! Ale umiejętnie. Zredukować tłuszcz wewnętrzny, stworzyć mocny gorset mięśniowy, który jednak nie będzie wywoływał zbytniego nacisku na kresę białą i organy wewnętrzne, rozwijać prawidłowe wzorce ruchowe, niewymagające kompensacji mięśniowej. Pamiętajmy, że duży wpływ na osłabienie napięcia ściany brzucha mają np. długotrwała pozycja siedząca, w której, aby uzyskać podparcie, odginamy się do tyłu w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, co prowadzi do zaryglowania stawów oraz do dużej pro trakcji klatki piersiowej, barków i głowy, a więc do zaokrąglania pleców. Przyjmowanie więc prawidłowej postawy w każdej pozycji jest kluczowym elementem profilaktyki i leczenia rozejścia kresy białej.
Najważniejsze jest ruszanie się w ogóle i to nie tylko kilka godzin w tygodniu podczas ćwiczeń fizycznych na siłowni czy klubie fitness, ale zwyczajnie na co dzień: w domu, w pracy, na placu zabaw z dziećmi. Poruszanie się jak najczęściej i w jak największym zakresie ruchu, aktywizując wszystkie partie ciała – to recepta na mocne, elastyczne i zdrowe ciało. Siedzenie na kanapie czy za biurkiem doprowadza do ograniczenia zakresów ruchomości ciała, do jego usztywnienia i co za tym idzie do kompensacyjnych zmian we wzorcach ruchowych, które przekładają się na powstawanie urazowości. Wykonywanie samych tylko ćwiczeń korekcyjnych też nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jeśli nasza codzienna aktywność ruchowa będzie upośledzona. Profilaktyka i leczenie rozejścia kresy białej to codzienna dawka lekarstwa w postaci odżywczego ruchu!
Bibliografia:
- „Rozejście mięśnia prostego brzucha. Terapia kompleksowa”, M. Jachacz-Łopata/D. Milka, Medpharm Polska, 2020
- „Rozejście mięśnia prostego brzucha. Holistyczne rozwiązanie dla osłabionych mięśni brzucha.”, K. Bowman, Fizjopress, 2018
