Stopy, stopy, nasze stopy. Czy wiesz, że nieprawidłowości w ustawieniu stóp, w noszeniu niewłaściwego obuwia mogą skutkować bólami kolan, bioder czy nawet pleców?

Stopy, stopy, nasze stopy – dźwigają nas przez całe życie w wielokilometrowym marszu. Czy dbamy o nie właściwie? Czy wiesz, że nieprawidłowości w ustawieniu stóp, w noszeniu niewłaściwego obuwia mogą skutkować bólami kolan, bioder czy nawet pleców? Dlatego warto zadbać o to, by nosić się i chodzić właściwie…

Tak bardzo nie zawracamy uwagi na nasze stopy. Tak mało im poświęcamy czasu… I nie mam tu na myśli teraz regularnej pielęgnacji w domowym SPA czy też u kosmetyczki. Nie mam na myśli pięknie zadbanych stóp, z wymalowanymi paznokciami, obutych w cudowne sandałki, lecz zwykłą higienę i profilaktykę. Ilu z nas dba o to, by obuwie, które na co dzień nosimy, było nie tylko piękne i wygodne, ale przede wszystkim dla nas zdrowe? Ilu z nas wykonuje regularne ćwiczenia stóp, a nie tylko trening nóg, tułowia, czy kończyn górnych? Ilu z nas zwraca uwagę na to, jak stawia stopy? Ilu z nas wie, czy ma jakieś wady stóp?

A wiedza ta jest dla nas niezmiernie ważna, bo czasem to ze stopy są powodem bolących kolan, bioder, czy nawet kręgosłupa. To źle stawiane stopy powodują przeciążenia w innych partiach ciała, prowadząc do kompensacji, ich nadużycia a w końcu do urazów czy kontuzji.

Biorąc pod lupę już tylko same wady, jak płaskostopie, stopy koślawe, paluch koślawy, stopa wydrążona, które sprawiają, że idąc, niewłaściwie ustawiamy stopy, co przekłada się na kompensację w innych częściach ciała w celu zachowania prawidłowości chodu, widać, jak ważne jest uważne z nimi obchodzenie się. Przyjrzyjmy się zatem w/w/ wadom i ich wpływowi na nasz aparat ruchu. Najpierw zobaczmy jednak,

Żeby sprawdzić, co się dokładnie kryje za takim a nie innym odzwierciedleniem stóp trzeba zobaczyć, jak zbudowana jest nasza stopa?

Kości stopy dzielimy na:
• Kości stępu
• Kości śródstopia
• Kości palców
Do kości stępu zalicza się kość skokową, kość piętową, kość łódkowatą, trzy kości klinowate i kość sześcienną.
Kości śródstopia jest pięć i należą do nich kości długie. W każdej z nich wyróżnia się podstawę, trzon i główkę. Kość śródstopia I jest najgrubsza. Na podeszwowej stronie głowy leżą dwie małe oddzielne kostki, zwane trzeszczkami. Podstawa V kości śródstopia jest wydłużona w kierunku bocznym, tworząc guzowatość V kości śródstopia. Kości palców stopy składają się z paliczków. Paluch ma 2 paliczki, pozostałe palce składają się z 3 paliczków.

Łącznie stopa składa się z aż 26 kości otoczonych mięśniami o łącznej długości około 5,7m, 107 mięśni, żył, tętnic, nerwów o całkowitej długości 1,6km oraz setek tysięcy gruczołów potowych. Duży palec składa się z dwóch paliczków, pozostałe cztery z trzech. 52 kości, które znajdują się razem w obydwu stopach stanowi 1/4 kości w całym ciele. Takie małe, a takie skomplikowane….

Skoro już to wiemy, to przyjrzyjmy się teraz najczęściej występującym wadom i schorzeniom stóp:

1. • płaskostopie – jest łagodną patologią występującą u ok. 25% populacji i jest to spłaszczenie łuku podłużnego stopy.
   • Spotykamy się z nim zarówno u dzieci jak i u dorosłych. Warto wiedzieć, że rodzimy się z płaskostopiem, które do 5-6 r.ż, określane jest jako fizjologiczne. Jest to wynikiem występowania rozbudowanej poduszeczki tłuszczowej w okolicy przyśrodkowej stopy, która maskuje rzeczywiste ustawienie struktur względem siebie. Może występować jako patologia samoistna lub w powiązaniu z innymi schorzeniami jak zespoły genetyczne, choroby tkanek miękkich, choroby mięśni, choroby neurologiczne, przy koalicji stępu, w kości skokowo pionowej czy stopie serpentynowej. Dodatkowe czynniki mogące być powodem występowania płaskostopia, to otyłość, wiotkość uogólniona, tendencje rodzinne czy zaburzenia w obrębie kończyny dolnej, jak piszczel szpotawa, kolano koślawe, skręcenie piszczeli, antewersja kości udowej (rotacja wewnętrzna piszczeli), różnice długości kończyn. Czym się objawia płaskostopie? Rozciągnięciem i osłabieniem mięśni piszczelowego przedniego, piszczelowego tylnego i strzałkowego długiego oraz wszystkich mięśni podeszwowej części stopy. Często towarzyszy im dodatkowo przykurcz mięśnia trójgłowego łydki pogłębiający koślawe ustawienie pięty, które wygląda tak:
   • 
   • Aby łatwiej było sobie wyobrazić, które mięśnie są rozciągnięte, a które przykurczone, przedstawiam poniżej budowę anatomiczną podudzia:
   •  
2. stopa płasko-koślawa – często mamy do czynienia nie tylko z samym spłaszczeniem łuku podłużnego stopy, ale dodatkowo z jej wykrzywieniem, gdzie dodatkowo występuje koślawość pięty, odwiedzenie i nawrócenie przodostopia oraz zmiany dwustronne o różnym nasileniu. Takie ustawienie stopy może być wynikiem nieleczonego płaskostopia podłużnego.
3. stopa poprzecznie płaska – może mieć charakter wrodzony (genetyczna wiotkość więzadeł i torebek stawowych), jednak częściej kształtuje się pod wpływem nieprawidłowych nawyków i bodźców. W takiej stopie mamy do czynienia z wystawaniem podeszwowym głów środkowych kości śródstopia, stopa jest oparta na głowach II i III kości śródstopia, zamiast na I i V. Dochodzi wtedy do zaburzenia poprzecznego łuku stopy oraz do osłabienia mięśni długich i krótkich stopy jak i mięśni glistowatych i międzykostnych
4. Przyczyną płaskostopia poprzecznego może być noszenie źle dobranego obuwia (zwłaszcza za małego), a także butów na wysokim obcasie. Czynnikiem sprzyjającym deformacji stóp jest również nadwaga. W obydwu przypadkach mamy do czynienia z niewłaściwym rozkładem spoczywającego na stopach ciężaru ciała. Warto wiedzieć, że ryzyko wykształcenia się wady znacznie wzrasta w sytuacji, kiedy wykonujemy pracę wymagającą wielogodzinnego stania. Spłaszczenie łuku poprzecznego stopy często towarzyszy paluchowi koślawemu lub palcom młotkowatym, gdyż napięcie przywodziciela palucha z powodu szpotawego ustawienia kości śródstopia odchyla paluch w kierunku bocznym. Może do niego dojść na skutek urazów, chorób, np. reumatoidalnego zapalenia stawów, oraz zaburzeń hormonalnych. W początkowej fazie rozwoju płaskostopie poprzeczne nie boli, więc długo możesz nie zdawać sobie sprawy z istnienia problemu. Z czasem, na skutek ciągłego, nieprawidłowego obciążenia stóp, w przedniej części podeszwy pojawiają się odciski i bolesne nagniotki. O postępie deformacji świadczą zapalenia stawów śródstopno-palcowych, wywołujące ból stóp podczas chodzenia. Stopy bolą także podczas stawania na palcach, chodzenia boso czy po włożeniu wysokich butów. Objawem płaskostopia poprzecznego bywa też puchnięcie stóp i ból łydek. U części osób może wystąpić ból kręgosłupa, stanowiący konsekwencję chronicznego przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała.
5. Paluch koślawy – występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn z uwagi na noszenie obuwia na wysokim obcasie oraz na słabszą konstrukcję więzadłowo-stawową stopy. Może występować rodzinnie. Charakteryzuje się: szpotawym ustawieniem I kości śródstopia oraz koślawym palucha, wystawaniem ku stronie przyśrodkowej głowy I kości śródstopia, podkładaniem palucha pod palec II:W tak ustawionej stopie dochodzi do przewlekłego stanu zapalnego kaletki maziowej (bo niedopasowane obuwie powoduje ciągłe mikrourazy), poszerzenia obrysu stopy, a więc wzrostu odległości pomiędzy I i II kością śródstopia. Objawia się to bólami stawu śródstopno-paliczkowego, podwichnięciem lub nawet zwichnięciem stawu śródstopno-paliczkowego palucha oraz już wcześniej wspomniane zapalenia kaletek. Dodatkowo dochodzi do występowania modzeli i pęcherzy:
6. Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być: niewydolność mięśni krótkich, stopa poprzecznie płaska, obniżenie sklepienia podłużnego przy stronie przyśrodkowej stopy, wydłużenie stopy, ucisk obuwia od przodu i wtórne skrócenie ścięgna EHL , koślawienie palucha, młoteczkowata deformacja palca II czy też utrata bocznej stabilizacji i nasilenie koślawości.
7. Palce młoteczkowate – charakteryzuje je kątowy przykurcz zgięciowy bliższych stawów międzypaliczkowych, gdy przykurcz ten jest mniejszy niż 60 stopni dochodzi do kompensacyjnego przeprostu a opuszek palca ma kontakt z podłożem, gdy przykurcz jest większy niż 90 stopni dochodzi do przyparcia paliczka paznokciowego do podłoża:
8. Przyczyną mogą być zbliznowacenia w obrębie brzuśców zginaczy lub/oraz zaburzenia równowagi mięśni międzykostnych, krótkich i długich zginaczy palców. Również nieprawidłowe ułożenie stopy – nienaturalne skręcanie stopy lub zbyt duże dociążanie jej przodu, lub po prostu banalne noszenie zbyt ciasnego obuwia ściskającego palce, może powodować powstawanie takich palców. Kiedy już je mamy, problemem staje się noszenie dopasowanych butów, gdyż wystające palce młotkowate zaczynają ocierać o wewnętrzną powierzchnię buta, a to z kolei powoduje podrażnienie w miejscu tarcia, stany zapalne, a na wystającej kości, zacznie się tworzyć zgrubiały naskórek – odcisk. Noszenie butów zaczyna być przykrym doświadczeniem.
9. Stopa wydrążona – cechuje ją podwyższenie sklepienia podłużnego stopy, supinacja stępu, skrócenie odległości pomiędzy guzem piętowym a głowami kości śródstopia, dochodzi do zaburzeń równowagi mięśniowej oraz do wtórnego skrócenia rozcięgna podeszwowego:Może dochodzić również do szponiasto ustawionych palców (silnie pozaginanych) – objaw ten wynika z niedowładu mięśni krótkich i skrócenia rozcięgna podeszwowego. Stopy stają się bolesne, głównie w punktach podparcia, pojawiają się liczne odciśnięcia na podbiciu i na palcach, co ma przełożenie na zaburzenia lokomocji, gorszą sprawność ruchową.

Oprócz wad stóp problematyczne mogą okazać się choroby stóp, jak np. zapalenie rozcięgna podeszwowego, do którego dochodzi najczęściej na skutek jego nadmiernego rozciągnięcia, np. podczas biegów, intensywnych marszów następuje zwiększenie trakcji, a w konsekwencji powstaje stan zapalny. W miejscu narażonym na rozciąganie, na skutek sumowania się mikrourazów tworzy się blizna. Zbliznowaciała tkanka traci swą elastyczność i giętkość. Objawami są tępy, ostry ból, pojawiający się pod środkowym wysklepieniem stopy – intensywniej odczuwalny rano i promieniujący w kierunku pięty. Czasami jest to ból w centralnej części pięty, pojawiający się w czasie chodu, a ustępujący w trakcie wypoczynku.

Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być: nadmierna pronacja stawu skokowego tylnego, obniżenie sklepienia stopy i wspomniane już rozciągnięcie stopy oraz miejsc rozłożenia sił trakcji w ścięgnie podeszwowym, nieprawidłowe ustawienie miednicy, pozorne lub rzeczywiste skrócenie  jednej nogi, które zmienia układ sił działających na stopę, ostroga piętowa na guzowatości kości piętowej.

Kolejną jednostką chorobową jest zapalenie ścięgna Achillesa. Przyczyny tej dolegliwości są zazwyczaj wieloczynnikowe i mogą wynikać z procesu starzenia się bądź z błędów w treningu sportowym. Jedną z głównych przyczyn degeneracji ścięgna Achillesa jest jego inwolucja (rozwój wsteczny – zanik (wiąd) fizjologiczny), jaka występuje po 30 r.ż. szczególnie w środkowej, najmniej ukrwionej części ścięgna. Wraz z wiekiem bowiem dochodzi do zmian morfologicznych w budowie, gęstości kolagenu i zawartości wody w ścięgnie oraz zmian biomechanicznych (zmniejszenie siły mięśniowej, wzrost sztywności).

Wśród innych przyczyn należałoby wymienić: ustawienie stopy w nadmiernej pronacji, pięty zaś w nawróceniu (stopa płasko-koślawa, która powoduje większe obciążenie głowy przyśrodkowej mięśnia brzuchatego łydki, w efekcie czego dochodzi do nadmiernego rozciągnięcia środkowej części ścięgna. Wszystkie dysfunkcje pięty lub stopy mogą wpływać na nierównomierne obciążenie ścięgna Achillesa i predysponować je do uszkodzeń. Wszystkie urazy, jak skręcenia stawu skokowego i jego niestabilność, to również przyczyny powstawania stanu zapalnego. Przyczyna może leżeć również w nieprawidłowej ruchomości w stawach w obrębie stopy czy asymetrii w obrębie innych części ciała, np. miednicy. Do zapalenia ścięgna może dojść również przy zmniejszonej elastyczności mięśni łydki. Uwarunkowaniem do powstania zapalenia ścięgna Achillesa mogą być także choroby ogólnoustrojowe, jak dna moczanowa, choroby reumatyczne czy otyłość.

Typowymi objawami są: tępy ból powyżej pięty, na początku może pojawiać się jedynie podczas intensywnego wysiłku i ustawać po zaprzestaniu go, ograniczenie ruchomości tkanek objętych zapaleniem, charakterystyczne trzeszczenie w ścięgnie oraz zgrubienia na jego przebiegu, bolesność przy dotyku, sztywności, szczególnie po dłuższym unieruchomieniu (po dłuższym siedzeniu czy śnie), a w przypadku długotrwałego utrzymywania się dolegliwości może dochodzić do osłabienia siły mięśni zginających podeszwowo stopę, co utrudnia wspięcie na palce lub stanie jednonóż.

Jako, ze wszystko w naszym ciele jest ze sobą powiązane, tak również problemy ze stopami nie ujawniają się jedynie w bolesności stóp, czy też w ich okolicy, ale mogą objawiać się również dolegliwościami w obrębie stawu kolanowego. I tak jest w przypadku zespołu pasma biodrowo-piszczelowego, którego przyczyny leżą w nadmiernej pronacji stawu skokowego tylnego, gdzie dochodzi do zrotowania wewnętrznego kości piszczelowej i udowej, a co za tym idzie do zwiększonego napięcia mięśni. Przyczyną mogą być również nierównowaga mięśniowa (osłabienie mięśnia czworogłowego, nadmierne napięcie mięśnia pośladkowego i mięśnia napinacza powięzi szerokiej) lub różnica długości kończyn, koślawe lub szpotawe kolana, lub właśnie wcześniej wspomniane płaskostopie.

Jak widać dolegliwości, wad oraz schorzeń stóp i wywoływanych przez stopy może być bardzo wiele, a przez to, że noszą nas całe życie, należy im się szczególna uwaga i troska, bo nie ma nic gorszego, niż usiąść i siedzieć. A jak tu chodzić, kiedy bolą stopy? Kiedy bolą stawy skokowe i kolana (o schorzeniach tychże stawów będziemy jeszcze mówić odrębnie)? A więc dbajmy o nasz stopy: ćwiczmy je i nośmy wygodne, komfortowe obuwie. A jakie to komfortowe obuwie? Ano polecić można przynajmniej dwie marki – uwierzcie: założycie i już nie będziecie chcieli zdjąć!

Dobrym przykładem są Vibram FiveFingers, śmieszne butki z pięcioma palcami, z których już tylko samo korzystanie na co dzień przynosi pożądany efekt terapeutyczny przy większości problemów ze stopami. Ich konstrukcja wymusza prawidłowe ustawienie palucha podczas użytkowania. Co więcej, podczas chodzenia następuje stały masaż stóp, pobudzenie receptorów, więzadeł i mięśni. Buty te w przeciwieństwie do innych, w których mamy unieruchomione stopy i  nieaktywne palce, pozwalają nam na pełną ruchomość, tak, jakbyśmy chodzili na boso! A tego nasze stopy potrzebują najbardziej! Stałego bodźcowania! Każdy fizjoterapeuta powie, że przy wadach stóp trzeba dużo chodzić boso po trawie, po piasku, po nierównym terenie. Stąd też na wszystkich zajęciach prozdrowotnych, jak joga, pilates, zdrowy kręgosłup ćwiczy się na boso. Tradycyjne obuwie osłabia i dezaktywuje stopy, nie przenosi odpowiednio obciążeń i drgań, a zatem nie pobudza kręgosłupa do działania i rozleniwia wszystkie mięśnie, również te głębokie przykręgosłupowe. Stąd też stopy mają duży wpływ na kondycję kręgosłupa. Jak pisze sam producent o swoim obuwiu: Idea ich jest prosta – druga skóra na stopie, która nie ogranicza, nie wspiera, nie pomaga, lecz aktywuje i zmusza do normalnej, zgodnej z naturą pracy – aktywuje wszystkie 33 więzadła, 26 kości i wiele mięśni krótkich i głębokich, które zwykle „śpią”. Uruchamia również palce, z których roli większość w ogóle nie zdaje sobie sprawy.  Zabezpiecza jedynie przed skaleczeniem czy otarciem, ale nie ogranicza wrażeń z podłoża, pozwala dobrze wymasować stopę podczas codziennych treningów czy nawet spacerów, pobudza receptory, a zatem poprawia witalność i ogólną kondycję naszego organizmu. Dzięki Vibram Fivefingers stopy są zdrowsze, ładniejsze i silniejsze, co przekłada się nie tylko na estetykę, ale i wynik sportowy.

Tak więc można je nosić na co dzień, jak to czyni wielu fizjoterapeutów, ale i też chodzić na treningi sportowe i w góry. Można w nich nawet biegać, bo powodów, aby je używać jest sporo:

1. Wpływają na wzmocnienie mięśni stóp i dolnych partii nóg, dbając o ich ogólny stan zdrowia, stymulując prawidłową postawę, co niewątpliwie ma niebagatelny wpływ na kontuzyjność. Bowiem silne partie mięśniowe są mniej podatne na urazy niż te osłabione. Nie ma zatem powodów, by nie ćwiczyć stóp. Niestety, ogromna większość z nas tego nie robi.
2. Poprawiają zakres ruchu stawów stóp i palców – „zamykanie” stóp w tradycyjnym bucie rozleniwia je. Tradycyjny but jest jak orteza, w której stopy „śpią”, nie pracują. Każdy z nas widział pewnie kończynę wyjętą z gipsu po unieruchomieniu? Taka kończyna wymaga rehabilitacji. Nasze stopy również, tylko ze względu na brak kontrastu i punktu odniesienia, nie widzimy problemu. W obuwiu Vibram® FiveFingers® palce i stopa mogą wykonywać naturalne ruchy, mogą pracować w pełnym nieskrępowanym zakresie. Żaden inny produkt na rynku nie daje tego, co nasz.
3. Stymulują funkcje neurologiczne odpowiedzialne za wyczucie równowagi i zręczność, poprawia zdolność orientacji w przestrzeni oraz czucie podłoża, pobudzając w stopach neuroreceptory odpowiedzialne za przekazywanie informacji do mózgu.
4. Eliminują podniesioną piętę, jednocześnie korygując postawę – poprzez zniwelowanie uniesienia pięty względem reszty stopy, przyczynia się do równomiernego rozłożenia ciężaru naszego ciała, ułatwiając zachowanie właściwej postawy i utrzymując kręgosłup w naturalnej pozycji.
5. Pozwalają stopom i reszcie ciała poruszać się zgodnie z naturą, co jest nie tylko zdrowe, ale również sprawia przyjemność.

Kolejnym przykładem świetnego obuwia – nie korekcyjnego, ale do noszenia na co dzień, dla wszystkich są buty Leguano, minimalistyczne buty do chodzenia i biegania. Jak mówi o nich sam producent: W butach minimalistycznych boso-Leguano stopa odzyskuje swobodę tak jak sama natura przewidziała. Bieganie boso jest naturalne i utrzymuje w ruchu liczne mięśnie stóp. Elastyczna, anatomicznie wyprofilowana podeszwa dostatecznie chroni przed poślizgiem i najbardziej ostrym podłożem, a przewiewna elastyczna cholewka idealnie przylega do stopy. Boso –Leguano to perfekcyjne rozwiązanie dla uprawiających wyczynowo lub rekreacyjnie różnego rodzaju sporty, bieganie, chodzenie, pływanie, żeglarstwo, kolarstwo itd. Gwarantują wygodę przez cały dzień zarówno w domu jak i na zewnątrz. Można je prać a także nosić w niskich temperaturach, ponieważ utrzymują stopy w ruchu a przez to w cieple. Przewiewna, wytrzymała, elastyczna dzianina z wysokogatunkowej przędzy chronionej patentem firmy KUNERT zapewnia idealne dopasowanie do stopy. Skóra oddycha, stopa nie poci się. Materiał użyty do podeszwy jest na tyle twardy, aby zapewnić prawie pełną ochronę nawet z ostrymi przedmiotami. Cholewka mocno trzyma stopę, pozwalając na ucieczkę ciepła ciała podczas chodzenia lub biegania i utrzymaniu ciepła podczas odpoczynku. Leguano mogą być używane jako buty do biegania, i faktycznie nadają się do wszelkiego rodzaju wewnętrznych i zewnętrznych zastosowań. Szczególnie zalecane są dla dzieci (takich, które zaczynają chodzić) i osób starszych. Dzięki doskonałej jakości, odporne na poślizg na każdej powierzchni i wzmacniające mięśnie stopy, użytkownicy są w stanie chodzić bez pomocy aż do późnej starości.

Kiedy są dostępne tak fantastyczne buty, po co się męczyć? Po co niszczyć stopy, kolana, biodra, kręgosłup? Po co potem cierpieć, chodzić na rehabilitację, a może i poddawać się operacjom, kiedy noszenie takich butów, to jak powrót do natury? To jak profilaktyczna tabletka zdrowotna? Serdecznie Wam je polecam, bo sama sprawdziłam i naprawdę świetnie się noszą. Stopy czują się w nich świetnie – wyjątkowo przyjemnie i komfortowo. Dostępne są w wielu kolorach, wzorach i wariantach – każdy znajdzie coś dla siebie!

Bibliografia: Materiały własne z Open Mind Therapy Fitness School

• https://sklep.pro-walk.eu/leguano-buty-minimalistyczne-c-23.html
• https://www.5palcow.pl/pl/